النفلیة (کتاب)
|
| |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | شهید اول |
| تاریخ نگارش | بین سال‌های ۷۷۰ تا ۷۸۴ق |
| موضوع | مستحبات نماز |
| سبک | فقهی |
| زبان | عربی |
ألنَّفْلیَّة رساله‌ای فقهی و مختصر به زبان عربی تألیف شهید اول (متوفای ۷۸۶ ق) است. روش تألیف این کتاب نظیر «ألفیه» به صورت رساله‌ای و مختصر است که مؤلف، در نهایتِ اختصار، مباحث مقدمات، مُقارنات و مُنافیات نماز را همراه با دو مبحث تعقیب نماز و خصوصیات باقی نمازها ذکر نموده است. مؤلف در این کتاب، به بیان مستحبات مربوط به نماز پرداخته و در حدود ۳۰۰۰ مستحب را ذکر کرده است. این تعداد از مستحبات به ضمیمۀ ۱۰۰۰ واجب نماز که در کتاب «ألفیه» بیان شده، به تبرک قول امام صادق(ع) و امام رضا(ع) ـ که فرمودند: برای نماز چهار هزار حد است ـ جمع‌آوری شده است.
درباره مؤلف
ابوعبدالله شمس الدین محمد بن مکی بن محمد شامی عاملی جزینی مشهور به شهید اول یا شیخ شهید از فقهای بزرگ و بزرگترین مجتهدان شیعه در قرن هشتم هجری است. شهید اول در فقه مذاهب اهل سنت نیز متبحر بود و به کشورهای مختلف اسلامی سفر کرد و اجازاتی نیز دریافت کرد. وی صاحب کتاب فقهی اللمعة الدمشقیة است و در سال ۷۸۶ق به دست مخالفان شیعه به شهادت رسید.
تاریخ تألیف
کتاب نفلیه پس از کتاب «ألفیه» نوشته شده و از آن‌جایی که شهید اول در سال ۷۷۰ق به محمد بن عبدالعلی بن نجده (متوفای ۸۰۸ ق)، اجازۀ کتاب ألفیه را داده، بنابراین احتمالا این کتاب پس از سال ۷۷۰ق نوشته شده است.
از طرفی اجازۀ شهید به علی بن خازن حائری در سال ۷۸۴ق برای نقل کتاب نفلیه نشان‌گر این است که این کتاب قبل از سال ۷۸۴ نوشته شده، پس کتاب نفلیه حدودا بین سال‌های ۷۷۰ تا ۷۸۴ق تألیف شده است.
محتوا
کتاب النفلیة شامل مقدمه و سه فصل و یک خاتمه است.
- فصل اول: در مقدمات مستحب نماز است که ۱۱ تا است:
- فصل دوم: شامل ۹ مستحب مقارن با نماز است که عبارتند از:
- فصل سوم: منافیات با نماز، که شامل ۵۲ مکروه است.
- خاتمه: شامل دو مبحث است.
- تعقیبات نماز
- خصوصیات باقی نمازها که شامل مستحبات در نماز جمعه، نماز عید، نماز آیات، نماز طواف و نماز میت است.
اهمیت و اعتبار
کتاب النفلیة از کتب مهم بجای مانده از شهید اول است که از زمان نگارش مورد توجه فقهای بزرگ واقع شده و در کتب فقهی و حدیثی همچون: بحار الأنوار، وسائل الشیعة، مستدرک الوسائل، المصباح کفعمی، الخیة الوافیة کفعمی مکررا به آن استناد و از آن استفاده شده است.
شهید اول در اجازۀ دو کتاب «الألفیة» و «النفلیة» به علی بن خازن حائری (زنده تا ۷۸۴ ق) این‌گونه می‌نویسد: و من ذلک رسالتان فی الصلاة تشتملان علی حصر فرضها و نفلها فی أربعة آلاف مسألة محاذاة لقولهم علیهم السلام للصلاة أربعة آلاف باب.
نسخه‌ها
در چاپ کتاب موجود از دو نسخۀ خطی معتبر استفاده شده است:
- نسخه اول: نسخه‌ای است که برای شهید ثانی (متوفای ۹۹۶ق) قرائت شده است. این نسخه، متعلّق به کتابخانۀ آیة الله نجفی مرعشی بوده و در تصحیح و تحقیق کتاب، نسخه اصل قرار داده شده و با رمز (الف) مشخص شده است.
- نسخه دوم: نسخه‌ای قدیمی و نفیس است که مربوط به سال ۹۸۱ق بوده و نویسنده آن مشخص نیست. در مواردی که این نسخه با نسخه اول اختلاف داشته، در حاشیه ذکر شده است و با رمز (ب) مشخص شده است. علاوه بر دو نسخه خطی، در تصحیح کتاب از حواشی شهید ثانی، آقا جمال خوانساری و دیگران نیز استفاده شده است.
حواشی و شروح
در مقدمه کتاب، به ۲۷ شرح و حاشیه بر کتاب اشاره شده که بعضی از مهم‌ترین آنان عبارتند از:
- الفوائد الملیة؛ تألیف شهید ثانی (م ۹۶۶ ق).
- معراج المؤمنین فی شرح الألفیة و النفلیة الشهیدیة؛ تألیف شیخ محمدحسن بن محمدجعفر شریعتمداری (متوفای ۱۳۱۸ق).
- تعلیقه و حاشیه بر نفلیه؛ سید محمدابراهیم بن ابی‌الحسن موسوی عاملی.
ترجمه و چاپ
- ترجمه کتاب النفلیة؛ تألیف محمد تقی آقا نجفی اصفهانی، (م ۱۳۳۲ق).
- ترجمه به زبان فارسی با نام «سه هزار مستحب برای یک نماز» توسط سید محسن طباطبائی
کتاب«النفلیة» مکررا همراه با کتاب «الألفیة» یا همراه با «الفوائد الملیة» شهید ثانی چاپ شده است. کتاب موجود در سال ۱۴۰۸ق به وسیلۀ مرکز نشر دفتر تبلیغات اسلامی انتشار یافته است. تحقیق و تصحیح کتاب توسط مرکز تحقیقات اسلامی و محقق آن فاضل قائینی نجفی بوده است.
پانویس
- ↑ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج ۱۰۴، ص۲۰۱.
- ↑ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج ۱۰۴، ص ۱۸۷.
- ↑ شهید اول، الالفیه و النفلیه، فهرست کتاب.
- ↑ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج ۱۰۴، ص۱۸۷.
- ↑ شهید اول، الالفیه و النفلیه، ص۳۳.
- ↑ شهید اول، الالفیه و النفلیه، ص۳۱ و ۳۲.
- ↑ تهرانی، الذریعة، ج۱۴، ص۱۱۰- ج ۱۶، ص ۳۶۰.
- ↑ تهرانی، الذریعة، ج۱۲، ص۲۳۴.
- ↑ امین، أعیان الشیعه، ۱۴۲۱ق، ج۹، ص۵۹.
- ↑ تهرانی، الذریعة، ج۴، ص۸۱.
- ↑ مدرس، ریحانة الأدب، ۱۳۶۹ش، ج۳، ص۲۷۷.
منابع
- تهرانی، آقا بزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعه، بیروت، دار الاضواء.
- امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۲۱ق.
- مدرس، محمد علی، ریحانه الادب، تهران، خیام، ۱۳۶۹ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- شهید اول، محمد بن مکی، النفلیه، قم، بوستان کتاب.
- نرم‌افزار جامع فقه اهل البیت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- آثار شهید اول
- کتاب‌های فقهی شیعه قرن ۸ (قمری)
- کتاب‌های فقهی (عربی)
- کتاب‌های فقه فتوایی شیعه